Ўзбек фермери: «Ҳақиқат айтилишини истайман».

«Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбек форум» ташкилоти шаҳрисабзлик фермер Шавкат Қудратов билан суҳбатлашди. У Шаҳрисабз тумани ҳокими Самад Хасанов ҳақида танқидий постлар ёзганидан сўнг чорасиз аҳволга тушиб қолганини баён қилди. Ҳоким фермерга нисбатан шахсий адоват бошлаб, унинг ғалла ва пахта майдонларига суғориш учун сув бермасликни буюрган ва натижада, бу ғалла ҳосилининг қисман йўқотилиши ва фермернинг қарздор бўлиб қолишига олиб келган.

Жорий йил февраль ойида Шавкат Қудратов ўзининг тумандоши, ҳамда яқин таниши бўлган фермер Дилшод Сатторовнинг ўз жонига қасд қилгани ҳақида хабар топганидан сўнг фермерлар учун Телеграм гуруҳда ўта ҳиссий пост ёзиб қолдирган. Қудратовнинг постига кўра, уйида ўзини осиб жонига қасд қилган Дилшод Сатторов таҳдидлар ва омма олдидаги ҳақоратларга дош бера олмаган, шунингдек кўплаб фермерлар ҳокимиятдаги йиғилишида ҳоким Самадов Сатторовни қандай ҳақоратлаб, дашном берганини кўришган.

Аслида, фермернинг ўз жонига қасд қилишида ҳокимни айбдор деб билган ягона одам Шавкат Қудратов эмас. Отасининг ўлими куни Дилшод Сатторовнинг қизи ҳам отаси омма олдидаги ҳақоратларга чидай олмагани ҳақида бир неча пост ёзди. Бир неча кун ўтгач, у постларини ўчириб ташлади, аммо ёзувларининг скриншотлари сақланиб қолган.

Қудратовнинг «Ўзбек форум»га айтишича, кўп фермерлар шикоят қилишдан қўрқишади. Ҳоким эса пахта ҳосили кўрсаткичларини сохталаштириш билан шуғулланиб, ерларида бошқа экин етиштирувчи фермерлардан ҳам ғалласини мажбуран тортиб олади. Қонунга кўра, фермерлар ер майдонининг 10 фоизини бошқа экинларга ажратиши мумкин, аммо ҳоким тумандаги фермерлардан фақат пахта ва ғалла экишни талаб қилади.

«Бу йил ҳоким буйруғи билан буғдойимни суғориш учун бир томчи ҳам сув ололмадим, натижада ҳосил барбод бўлди. Пахтани суғориш учун эса фақат бир марта сув берилди, энди эса [ер ижара шартномасида белгиланган] пахта режасини бажара оламанми-йўқми, билмайман».

Муаммолар шу билан тугамади. Фермернинг айтишича, 2025 йил 25 май куни ЙПХ инспекторлари унинг уйига юк машинаси билан келиб, ҳеч қандай ҳужжат кўрсатмасдан фермернинг автомобилини олиб кетишган. Уларнинг тушунтиришига кўра, фермер пилла режасини бажармагани ортидан ҳоким унинг машинасини мусодара қилиш ҳақида буйруқ берган. Кўплаб қўшнилар кўз ўнгида автомобилни олиб кетишган бўлса-да, улар фермерга ҳеч қандай мусодара ҳужжати бермасдан, ўз ҳаракатларини ҳоким Хасановнинг оғзаки буйруғи билан изоҳлашган.

Пилла етиштиришга мажбурлаш

Ҳар йили Ўзбекистонда фермерлар ипак қурти пилласи етиштиришга мажбур қилинади. Бу маҳсулот АҚШ Меҳнат департаменти томонидан мажбурий меҳнат қўлланиладиган маҳсулотлар рўйхатига киритилган.

«Пилла етиштириш барча фермерлар учун мажбурий, гарчанд бунга ҳуқуқий асос бўлмаса-да», — деди Қудратов. «Йил бошида мени 60 кг пилла етиштириш бўйича шартнома имзолашга мажбур қилишди, мен эса парваришлашни қишлоқ аҳлига топширдим. Пилла етиштириш мавсуми пахта ишларининг энг банд палласига тўғри келгани учун фермерлар кўпинча пиллани маҳалла аҳолисига етиштириш учун беришади. Мен ўтган йил ҳам, ундан аввал ҳам пилла етиштирганман, лекин кластердан ҳеч қандай тўлов олмаганман. Шунинг учун пилла парвариши билан шуғулланадиган ишчига айтдимки, агар ипакчилик кластери аввалги йиллар учун қарзини тўламаса, у ҳолда пиллани ўзи истаган жойга сотаверсин. Шу сабабли мен доим қарздор бўлиб келаётган кластерга пиллани топширмадим», — деди фермер.

Қудратовнинг айтишича, мусодара қилинган машинаси лизинг асосида олинган. У аллақачон 50 миллион сўм тўлаган ва ҳар ой бўлиб-бўлиб қарзини тўлаб бориши керак. «Машина олиб қўйилганидан бери охирги уч ой учун қарзлар тўпланиб қолиб, ҳозир “Автолизинг” уни аукционга қўйиш билан таҳдид қиляпти. Агар шундай қилишса, ҳам машинадан, ҳам шу пайтгача тўлаган пулларимдан айрилиб қоламан».

«У машина менинг ‘қўл-оёғим’ эди — ишчиларни ташиш учун ишлатардим. Далам уйдан жуда узоқ, энди ҳар куни пиёда бориб келяпман. ЙПХ инспекторлари ҳеч қандай ҳуқуқий асоссиз уйимга келиб, хоҳласанг жойинга шикоят қилавер” дея мени ҳақорат қилган ҳолда машинамни олиб кетишди. Уларнинг бундай ҳаракатини қандай тушуниш керак? Машинамни олиб кетишганида келиним яқиндагина неварамни туғган, болани шифохонага зудлик билан олиб бориш керак эди, тез ёрдам жуда кечикиб келди. Бизнинг шароитда машина йўқлиги янги туғилган чақалоқ соғлиги учун хавф туғдиради. Эртадан кечгача даладан бош кўтармай ишлайдиган фермерларнинг ҳаёти аллақачон оғир. Фақат ҳақиқатни гапирганим ва ёзганим учун шунча азоб чекишим керакми?!

Кўп фермерлар адолатсизликдан чарчаган, лекин овоз чиқаришдан қўрқишади. Эртага менга нима бўлишини билмайман, лекин агар мени қамаб қўйишса ёки йўқ қилиб юборишса, бу учун Шаҳрисабз тумани ҳокими Самад Хасановни масъул деб билинглар», — деди Қудратов.

«Ўзбек форум» ташкилоти Ўзбекистон ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари, шунингдек Қишлоқ хўжалиги вазирлигини Шаҳрисабз тумани ҳокимининг хатти-ҳаракатларини чуқур, тезкор ва ошкора тарзда текширишга ҳамда фермерга ёрдам кўрсатишга чақиради.

https://t.me/UzFoHR